Çocukların eğitiminde en önemli noktalama işareti sizce hangisidir?

(.) Nokta, çocukların hayat boyu doğru kullanmayı öğrenmeye çalışacakları bir işarettir. Onlar kısa yollardan her işin sonuna nokta koymaya çalışsa da yaşam, onlara noktanın doğru zamanda, doğru yere konulmasının önemini öğretir.

(…) Üç nokta, başladığı işleri bitirmeyen çocukların, maymun iştahlı hâllerinin kurtarıcısıdır. Bazen de ağızlarından kaçırdıkları sözler için sıklıkla kullandıkları üç noktanın, gelecekte noktaya dönüşmesi umulur. Ancak yetişkinlikte keşkelerle başlayan ve yaşanılamamış yarım cümleler için kullanılır ki bu da hayatın ne kadar ironik olduğunu gösterir.

(!) Ünlem, çocukların büyüdüklerinde ya da daha doğru bir deyişle olgunlaştıklarında kullanmayı hedefledikleri bir işarettir. Ünlemle, daha çok büyüklerin onlar için çalışmaları, dikkatli olmaları, hedef koymaları ve odaklanmaları ile ilgili kurdukları cümlelerde karşılaşırlar. Yaşıtları olur olmadık zamanlarda kullanıyor olsa da doğru kullanım için beklemeleri gerekir.

(“”) Tırnak, çocukken hemen hemen hiç, gençken kısmen, büyüdükten sonra ise “belki” kullanılacak bir işarettir. Oysa doğru tırnak kullanımının ne kadar önemli olduğunu çok okuyanla “oje sürenler” bilir. Gerçi “sadece ojesine düşkün olanlar” da neredeyse her şeyi tırnak içine alır ki bir süre sonra o da önemini yitirir.

(()) Yay ayraç, eğitim süreçlerinde sıklıkla kullanılır. Özellikle gençler, kendilerini ifade edemediklerini düşünerek yay ayraç (parantez) açmaya eğilimli olurlar. Açıklamaların ardı arkası kesilmez. Hatta öylesine sıklıkla ve çok kullanılır ki parantez içine de parantez açıldığı olur. Ayraç içinde açılan bu ayraçlar için ise köşeli ayraç kullanılmaktadır. Sanırım gençler için özel üretim…

Kısaltmalar, gençlerin gözdesidir. Bu işaretlerde yaratıcılıklarının sınırı olmadığı gibi kısaltamayacakları kelime de neredeyse yoktur. Hatta kısaltmaların da kısaltmasını yapabilirler. Ne var ki kısaltarak basitleştirdikleri sözcükler bir araya toplandığında anlamsız ifadeler oluşur. Hayatı kısa yoldan yaşamanın ne kadar lezzetsiz bir şey olduğunu anladıkları gün, kısaltmalardan da vazgeçerler.

(?) Soru işareti, çocuklar için en önemlisidir. Çocukluk döneminde işlevsel ve en çok kullanılan işaret odur. Küçük yaşlardan başlayan merakın, canlı tutulması ve körüklenmesini simgeler.

“Bir insanın zekâsı verdiği yanıtlardan değil; sorduğu sorulardan anlaşılır.” demiş Einstein. Akıllı adammış!

Küçük yaşlarda sevilen sorulardan, büyüdükçe nedense korkulmaya başlanır. Korku öğrenilen bir duygu olduğuna göre bunu birilerinden öğrenmiş olmalıyız. Soru, korkunç değildir ama soruya muhatap olan kişinin verdiği yanıta göre gördüğü muamele kritiktir. Elbette tersi de aynıdır. Yani sorulan sorunun saçma, gereksiz, yersiz olduğu gibi değerlendirmeler yapılırsa çocuklar veya büyükler soru sormaktan kaçınmaya başlayacaktır.

Bu da bir eğitim kültürüdür. 

Soru sormak ve yanıt vermekten korkmamak. Korkutmamak! 

Mehmet Akif Ersoy’un, İstiklâl Marşı’na “korkma” diyerek başlamasının nedeni, zor şartlar içinde olan Anadolu insanını motive etmek değil miydi? Cesur ol, korkma!

Bilgi korkuyu yok eder, cehalet ise körükler.

Bu anlamda özellikle çocuklar için en önemli dil bilgisi işareti soru işaretidir. Anne, baba, yetişkin ve eğitimcilerin bu konuda duyarlı olması, soru soran çocukların bu özelliklerini yitirmelerine neden olacak söz ve davranışlardan kaçınması gerekir.

Okumaktan, yazmaktan, araştırmaktan, bilimden, sanattan, sorulardan ve yanıtlardan korkan bir korku toplumu yarattığınızda ünlem işaretinden başka hiçbir dil bilgisi işaretine ihtiyacınız kalmaz. 

Siz ne düşünüyorsunuz?

Ömer Orhan